Камӑн мӗн шухӑш пулӗ те, Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре пурӑнакан В.Н. Баринова качакасем пирки ҫӑхав ҫырнӑ. Хӑйӗн чунне ыраттаракан ҫав чӗрчунсем пирки хӗрарӑм «Халӑх тӗрӗслевӗ» портала евитленӗ. Хӗрарӑм Первомайски урамри 6-мӗш тата 8-мӗш ҫурстем патӗнче тата Советски урампа качакасем ҫӳренине асӑрханӑ.
Хӗрарӑм чунӗ Кӳкеҫре ҫӳрекен качакасем йывӑҫ-тӗме тата чечексене кӑшласа пӗтернишӗн ыратать иккен. Ҫак янаварсем пӗлтӗр ача-пӑча лаптӑкӗсене хӑйсен каяшӗпе вараласа пӗтернӗ имӗш. Кӑҫал вӗсем тротуарсене те тиркемеҫҫӗ пулать.
Хӗрарӑм миҫе качака ҫӳренине те шутласа кӑларнӑ. Пурӗ тӑваттӑн иккен. Тата вӗсен путеккисем пур-мӗн.
Качакасем сӑтӑр кӳреҫҫӗ тесе шухӑшлакан хӗрарӑм ыйтӑвне Шупашкар район администрацине ярса панӑ. Унтисем халӗ ку ыйтупа ӗҫлеҫҫӗ иккен.
Чӑваш Енре пирӗн республикӑра ырантан ҫанталӑк сулхӑнлатмалла. Каҫхине ӑшах тӑрать пулсан та кӑнтӑрлахи сывлӑш температури 22–27 градуспа танлашмалла. Ыран, юнкун, ҫумӑр та кӑнтӑрла ҫӑвассине пӗлтереҫҫӗ. Ҫӗртмен 5-мӗшӗнчен вара сывлӑш температури 22 градус ӑшӑран ытла хӑпармӗ. Канмалли кунсенче вара 15–20 градус кӑна пулӗ. Ун чух кӑштах ҫумӑр та ҫӑвасса пӗлтереҫҫӗ. Сулхӑн ҫанталӑк ҫитес тунтикунччен тытӑнса тӑма пултарать. Ҫанталӑк ҫапларах пулассине Гидрометцентрӑн пайӗн пуҫлӑхӗ Марина Китарьева пӗлтернӗ.
Ӗнер вара республикӑн ҫурҫӗр енчи тӑрӑхӗсенче — Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Тутаркасси енче — пӑр та ҫуса иртнӗ. Ҫумӑр ҫӑвассин нормине илсен, республикӑн ҫурҫӗр енчи районӗсенче кӑна вӑл ҫителӗклӗ ҫунӑ иккен. Патӑрьел районӗнче уйӑхри виҫен пӗрре-виҫҫӗмӗш пайӗ чухлӗ кӑна ҫунӑ.
Ҫуллахи уйӑхсенчи сывлӑш температурипе тата ҫумӑр ҫӑвассипе вӑл ытти ҫулхи вӑтам виҫе евӗрех пулмалла тесе шухӑшлаҫҫӗ синоптиксем.
Иртнӗ канмалли кунсенче Чӑваш Ене 3 ҫын путса вилнӗ. Вӗсен йышӗнче — пӗр ача.
Ӗнер, ҫӗртмен 1-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи Ятман ялӗнче 27-ри арҫын путнӑ. Тӑванӗсем каланӑ тӑрӑх, вӑл пулӑ тытмалли сӗрекене ҫыхланса ларнӑ. Арҫын ӳтне водолазсем туртса кӑларнӑ.
Ҫав кунах Шупашкар районӗнчи Шоркка ялӗ ҫывӑхӗнче Шӑнкасри хӗрарӑм путса вилнӗ. 34-ри хӗрарӑм шыва кӗнӗ чухне чыхӑнса кайнӑ.
Ҫу уйӑхӗн 30-мӗшӗнче вара Канаш районӗнче инкек пулнӑ. Катек ялӗнче 5 ҫулти ача путса вилнӗ. Вӑл пӗве урлӑ хывнӑ кӗпер ҫинче велосипедпа каҫма тӑнӑ та аялалла ӳкнӗ. Ача ӳтне ял ҫыннисем асӑрханӑ.
Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев районсемпе хуласен администрацийӗсен пуҫлӑхӗсемпе видеоконференци ирттернӗ. Унта ытти ыйтупа пӗрлех ҫураки епле пынине те сӳтсе явнӑ.
Сергей Павлов ял хуҫалӑх министрӗ ҫуртри пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗ тӗлне 194,4 пин гектар ҫинче акнине пӗлтернӗ. Ҫакӑ вӑл планпа пӑхнин 98,1 проценчӗ иккенне пӗлтерет. Вӑрӑлӑх акакан куккуруса министр уйрӑммӑн асӑнса хӑварнӑ. Ку культурӑна 2,1 пин гектар акнӑ иккен. Элӗк, Патӑрьел (100,3%), Вӑрнар (104,2%), Йӗпреҫ, Канаш (100,8%), Комсомольски (100,8%), Пӑрачкав (100,1%), Етӗрне тата Елчӗк районӗсенчи хуҫалӑхсем планпа пӑхнӑ лаптӑкран иртнӗ. Шупашкар районӗнче палӑртнин 87,6 процентне ҫӗннӗ.
Акса-лартнипе пӗрлех тӗштырӑна ҫумкурӑкран тата сӑтӑрҫӑран хӳтӗлес тесе эмел сапма пуҫланӑ.
Шупашкар районӗнчи Ишлей ялӗнче ҫынсем аптӑранӑ. Шыв ҫук-мӗн вӗсен. Эрнене яхӑн ҫапла асапланаҫҫӗ вӗсем.
Ҫынсен мӗн тумалла? Шыва ялти пульницӑран е урамри колонкӑран илме тивет-мӗн. Ишлейри Ленин тата Санатори урамӗсенче, ҫынсен харпӑр тата нумай хваттерлӗ ҫуртӗнче, шыв ҫук-мӗн.
Шупашкар районӗн администрацийӗ шыв кӗҫех пуласса шантараҫҫӗ. Лилия Морозова шывсӑр ни ҫӑвӑнма, ни япала ҫума ҫуккине пӗлтерет. Унччен ырӑ мар шӑршлӑ, тутӑхнӑ шыв юхнӑ-мӗн. Апат пӗҫерес тесен лавкка хыҫӗнчи колонкӑна утма тивнӗ.
Шупашкар районӗн администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, эрнене яхӑн каялла насос ҫунса кайнӑ. Ӑна кӗҫех улӑштармалла-мӗн.
Кӑҫал «Ҫулталӑк вӗрентекенӗн» ятне кам тивӗҫнӗ? Шупашкар районӗнчи Салапайкасси шкулӗнче акӑлчан чӗлхине вӗрентекен Светлана Ильина. Вӑл 17 ҫул ӗнтӗ ачасене пӗлӳ парать. Салапайкасси шкулӗнче вара мӗн ӗҫе пуҫӑннӑранпа вӑй хурать.
Вӑл конкурса ҫӗнтернӗренпе вӑхӑт нумаях та иртмен. Ӑна вара шкулта «ҫалтӑр» тесе чӗнеҫҫӗ. Ку награда Светлана Ильинашӑн уйрӑмах хаклӑ. Вӑл ӑна конкурса виҫҫӗмӗш хут хутшӑнса тивӗҫнӗ.
Вӑл конкурсран таврӑнсан ачасем ӑна алӑ ҫупса саламланӑ. Вӗрентекен ҫакна кура куҫҫульленнӗ те. Вӑл хӑйӗн вӗренекенӗсемшӗн тус та, партнер та пулма тӑрӑшать. Вӑл ырӑ кӑмӑллӑ, ҫав вӑхӑтрах урокра ҫирӗп ыйтать.
Светлана Ильинан икӗ ачи Салапайкасси шкулӗнчех вӗренеҫҫӗ. Вӑл урокра вӗсене ыттисенчен уйӑрмасӑр ҫирӗп ыйтать.
Конкурс вӑхӑтӗнче Светлана Ильинан машӑрӗ ҫумӑнах пулнӑ. Халӗ вӑл Пӗтӗм Раҫҫейри конкурса хутшӑнма хатӗрленет.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Мефодий Чернова халалланӑ курав ӗҫлет.
Чӑваш чӗлхин паллӑ тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ Мефодий Фёдорович 1928 ҫулхи ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Малти Ункӑпуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. 2007 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче профессор леш тӗнчене уйрӑлса кайнӑ. И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнчен вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн ӗҫ биографине тӑван районӗнчи Ишекри вӑтам шкулта вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентекенӗ пулса пуҫлать. Хыркассинчи шкулта директорта та тӑрӑшать. Кайран хӑй вӗреннӗ аслӑ шкулта преподавательте тӑрӑшма тытӑнать. Чӑваш чӗлхе пӗлӗвӗнче вӑл фразеологизм вӗрентӗвне уйрӑм евӗр пуҫарса яраканӗ шутланать.
Кӑҫал вӑл ҫуралнӑранпа 85 ҫул ҫитрӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ӑсчаха асра тытать. Ҫавна май вӑл унӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхне халалланӑ курав йӗркеленӗ.
Республикӑн Наци вулавӑшӗ вара ӑсчаха халалланӑ электрон курав йӗркеленӗ.
Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунӗ умӗн Шупашкар районӗн хаҫачӗ «Тӑван ен» конкурс ирттернӗ. Унта «Вӗсен ячӗсене нихӑҫӑн та манмӗҫ» темӑпа сочинени ҫыртарнӑ. Палах, вӑл Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫипе ҫыхӑннӑ.
Хаҫат редакцийӗ конкурса пӗтӗмпе вырӑсла тата чӑвашла ҫырнӑ 15 сочинени килнине пӗлтерет. Ачасем ветерансем пирки ҫырнӑ ӗҫӗсене кирек мӗнле формӑпа та яма пултарнӑ: интервью, очерк, калав.
Редколлеги пӗрремӗш вырӑна Ҫӗньял Покровски шкулӗнчи Софья Яруткинӑна пама йышӑннӑ. Унӑн ӗҫӗ «Рейхстаг ҫинчи ят» ятлӑ. Вӑл аслашшӗ Виталий Яруткин пирки ҫырса кӑтартнӑ. Софья хаҫатран 500 тенкӗлӗх сертификата тивӗҫнӗ. Ҫапла вӑл хаҫат страницинче кирек кама та саламлама пултарӗ.
Ытти чылай ҫӗрти пекех Шупашкар районӗнчи Ойкассинче Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче пyҫ хунӑ салтаксене асӑнса палӑк уҫӑлнӑ. Ӑна паллӑ чӑваш скульпторӗ, ЧНК Ваттисен Канашӗн ертӳҫин ҫyмӗ Федор Мадуров ӑсталанӑ. Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ Федор Мадуров ҫакнашкал парнене чун ыйтнипе, чӗре хушнипе ӑсталанӑ тесе пӗлтернӗ Чӑваш наци конгресӗн пресс-служби.
Лапсар ял тӑрӑхӗнчи Ойкассинче пypӗ 37 кил кӑна пулсан та вӑрҫа xӗpӗx пиллӗкӗн тухса кайнӑ, 22-шӗ унтах выртса юлнӑ. Bӑpҫӑ суранӗ ял ҫыннисен чӗрисенче халӗ те амаланать. Ефросиния Иванова, акӑ, ашшӗне вӑрҫа ӑсатнине хальхи пек астӑвать. Ҫӗнӗ палӑк ҫинче унӑн хушаматне курсан куҫҫулленмесӗр чӑтайман вӑл.
Паттӑр салтаксене асӑнса лартнӑ палӑка ӑсталанӑ ҫӗрте ял хастарӗсем те вӑй хунӑ. Ял тӑрӑхне хӑй вӑхӑтӗнче ертсе пынӑ, халӗ тивӗҫлӗ канури Евгений Афанасьев ҫaк пархатарлӑ ӗҫe ертсе пыраканӗ пулнӑ.
Палӑк уҫнӑ ҫӗpe Уйкас-Ҫӗнъяла Чӑваш наци конгресӗн Ваттисен Канашӗн председателӗ Василий Шадриков пырса ҫитнӗ.
«Чӑваш бройлерӗ» акционерсен уҫӑ обществи ҫӗр лаптӑкне чӑх каяшӗпе вараланӑ-мӗн. Лаптӑк пӗчӗкех мар. Ял хуҫалӑх тӗлӗшпе усӑ курмалли 20 гектар каяшпа вараланнӑ. Ҫакна Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗн ӗҫченӗсем палӑртнӑ.
Административлӑ тӗпчев палӑртнӑ тӑрӑх, 20 гектар лаптӑк чӑх каяшне пула йывӑр металлсемпе «пуянланнӑ». Ҫакна тӑпра тӗслӗхӗсене тӗпченӗ хыҫҫӑн палӑртнӑ.
Ведомство пӗлтернӗ тӑрӑх, организацин ҫав лаптӑка рекультивацилемелле тата лаптӑка йӗркене кӗртмелле.
Шупашкар районӗн сучӗ «Чӑваш бройлерне» ҫӗре биологи рекультивацийӗ тутарма йышӑннӑ.
-6.7 °C